Ablacija retine, poznata i kao odignuće mrežnjače, jedno je od najozbiljnijih hitnih stanja u oftalmologiji.
Predstavlja odvajanju mrežnjače (sloja u zadnjem delu oka koji prima svetlosne impulse) od sloja koji je ishranjuje. Ako se ne prepozna i ne leči na vreme, ablacija retine može dovesti do trajnog gubitka vida. Zato je od presudne važnosti reagovati odmah pri prvim simptomima.
Šta je mrežnjača?
Mrežnjača (retina) je tanak, osetljiv unutrašnji sloj oka, koji ima ključnu ulogu percepciji svetlosnih nadražaja iz spoljne sredine. U njoj se nalaze fotoreceptorske ćelije – štapići i čepići – koje pretvaraju svetlost u električne impulse. Ti impulsi zatim putuju do mozga preko vidnog živca, gde nastaje slika koju vidimo.
Drugim rečima, mrežnjača je poput “filma” u starim fotoaparatima – bez nje, svetlost ne može da se pretvori u sliku, pa je njen integritet presudan za očuvanje vida.
Šta je ablacija retine?
Ablacija retine je hitno stanje u oftalmologiji, kod kog se mrežnjača (retina) odvaja od svoje hranljive podloge – sudovnjače. Kada dođe do odvajanja, prekida se dotok hranljivih materija i ćelije mrežnjače vrlo brzo propadaju.
Zato je ablacija retine jedno od najhitnijih stanja u oftalmologiji – svako kašnjenje u dijagnozi i lečenju može dovesti do trajnog gubitka vida.
Uzroci ablacije retine
Postoji više uzroka koji mogu dovesti do odvajanja mrežnjače. Neki su povezani sa starenjem, drugi sa povredama, dok pojedini nastaju kao posledica bolesti oka ili drugih sistemskih oboljenja. Najčešći uzroci su:
– Rupture retine
Najčešći uzrok ablacije. Kada dođe do pucanja u mrežnjači, tečnost iz staklastog tela prodire ispod nje i odvaja je od sudovnjače. Takve rupture se najčešće javljaju zbog mehaničkog povlačenja staklastog tela, koje za sobom vuče i otkida deo retine, naročito kod starijih osoba.
– Visoka miopija (kratkovidost)
Kod osoba sa velikom dioptrijom oko je izduženije, a mrežnjača tanja i osetljivija. Zbog toga je sklonija pucanju i stvaranju degenerativnih promena na periferiji, koje mogu dovesti do odignuća.
– Degenerativne promene staklastog tela (proces starenja)
Sa godinama, staklasto telo – želatinozna masa koja ispunjava unutrašnjost oka – postaje tečnije i odvaja se od mrežnjače. U tom procesu može povući mrežnjaču i izazvati rupturu, naročito kod predisponiranih osoba.
– Trauma oka ili glave
Sve povrede oka bilo da se radi o tupim, oštrim, otvorenog ili zatvorenog tipa, kao i bez obzira na intezitet, mogu dovesti do ablacije retine.
– Prethodne operacije oka
Nakon operacije katarakte ili drugih zahvata u oku, povećava se rizik od pojave ablacije. Promene u staklastom telu i stvaranje ožiljaka mogu izazvati povlačenje mrežnjače i njeno odvajanje.
– Dijabetička retinopatija
Kod osoba sa dugotrajnim dijabetesom dolazi do oštećenja krvnih sudova i stvaranja fibroznog tkiva koje povlači mrežnjaču. Ovaj oblik odvajanja naziva se trakciona ablacija i jedan je od najtežih za lečenje.
– Tumori oka
Određene intraokularne promene, poput tumora, mogu mehanički potisnuti mrežnjaču i izazvati njeno odizanje. Iako ređe, i ovaj oblik ablacije zahteva hitnu dijagnostiku i tretman.
– Upalne bolesti oka (uveitisi)
Hronične upale unutar oka, prvenstveno zasnjeg dela, mogu izazvati nakupljanje tečnosti ispod mrežnjače, što dovodi do tzv. eksudativne ablacije. U ovim slučajevima mrežnjača nije pocepana, ali se odvaja zbog akumulacije i pritiska tečnosti. Ablacija takođe može nastati usled trakcione sile, kao posledica, ožiljaka i fibroznih membrana.
Simptomi ablacije retine
Ablacija retine ne izaziva bol, ali ima vrlo karakteristične simptome koji se često javljaju iznenada.
Najčešći su:
- bljeskovi svetla (fotopsije) u vidnom polju – nisu nužno simptom ablacije, mogu biti upozoravajući simptom
- plutajuće tačkice ili linije (“mušice”) – takođe nisu nužno simptom ablacije. Ovaj simptom pogotovo u odsustvu drugih simptoma ovde navedenih, najčešće je benignog karaktera.
- pojava senke, vela ili tamne zavese u delu vida,
- iznenadno zamućenje ili iskrivljen vid,
- nagli pad vida, naročito ako je zahvaćena centralna zona retine (makula).
Svaki od ovih simptoma je hitno upozorenje i zahteva pregled kod oftalmologa istog dana.
Lečenje
Lečenje zavisi od vrste i obima ablacije, ali uvek podrazumeva hirurški zahvat. Cilj terapije je da se mrežnjača ponovo nalegne na svoje mesto i spreči dalje odvajanje.
Najčešće metode su:
Laserska fotokoagulacija – koristi se kod manjih ruptura pre nego što dođe do potpunog odvajanja.
Krioterapija (zamrzavanje) – zatvara pukotine i spaja mrežnjaču pomoću ožiljka.
Pneumatska retinopeksija – ubrizgava se gasni mehur koji pritiska mrežnjaču nazad.
Skleralni prsten (plomba) – silikon se spolja postavlja na oko i pritiska zid oka prema mrežnjači.
Vitrektomija – uklanja se staklasto telo koje povlači mrežnjaču, a prostor se ispunjava gasom ili silikonskim uljem, kako bi retina ponovo nalegla na svoje mesto.
Brzina reagovanja presudna je za ishod. Od presudnog značaja za vidni ishod je (ne)zahvaćenost makule. U odmaklim slučajevima cilj operacije je da se očuva preostali vid i spreči slepilo.
Zaključak
Ablacija retine je stanje koje zahteva brzu reakciju i stručnu intervenciju. Pravovremeni pregled kod oftalmologa može biti razlika između očuvanog i izgubljenog vida.
Osobe sa visokom miopijom, dijabetesom ili prethodnim operacijama oka treba da redovno kontrolišu očno dno.
Ako primetite bljeskove, senku ili iznenadno zamućenje vida – ne čekajte, već se odmah obratite lekaru. Rana dijagnoza i lečenje spasavaju vid.